برنده‌های نوبل ادبیات

۲۰۲۳

نام: یون فوسه
زاده: ۲۹ سپتامبر ۱۹۵۹

بیوگرافی کوتاه:
یون فوسه (به نروژی: Jon Fosse) نمایشنامه‌نویس و داستان‌نویس و شاعر اهل نروژ و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۲۳ است. فوسه از مهم‌ترین نویسندگان نروژ و همچنین از مطرح‌ترین نمایشنامه‌نویسان جهان به‌شمار می‌رود. آثارش ادامه‌دهنده سنت نمایشی است که توسط هنریک ایبسن در قرن نوزدهم در نروژ ایجاد شد.

آثار منتخب:

مجموعه آثار نمایشی

کسی می‌آید

دختر با بارانی زرد

آلیس پای آتش

«برای نمایشنامه‌ها و نثر بدیع او که به ناگفتنی‌ها صدا می‌دهد»

۲۰۲۲

نام: آنی ارنو
زاده: ۱ سپتامبر ۱۹۴۰

بیوگرافی کوتاه:
آنی ارنو (به فرانسوی: Annie Thérèse Blanche Ernaux) نویسنده و استاد دانشگاه اهل فرانسه است. آثار ادبی او که بیشتر خودزندگی‌نامه است، پیوندهای نزدیکی با جامعه‌شناسی دارد. وی در نرماندی در بزرگ شد و در دانشگاه‌های روئن و بوردو تحصیل کرد. نخستین اثر ادبی او در سال ۱۹۷۴ منتشر شد و بیش از ۲۰ کتاب از او چاپ و به زبان‌های مختلف به‌ویژه انگلیسی و آلمانی منتشر شده‌است. او همچنین استاد ادبیات در دانشگاه هست.

آثار منتخب:

یادداشت‌های کوچه و خیابان

سال‌ها

مکان واقعی

چراغ‌ها را ببین، عشق من

«برای شجاعت و تیزهوشی واقع‌بینانه‌ای که به واسطه آن ریشه‌ها، بیگانگی‌ها و محدودیت‌های جمعی حافظه شخصی را کشف می‌کند»

۲۰۲۱

نام: عبدالرزاق گورنا
زاده: ۲۰ دسامبر ۱۹۴۸

بیوگرافی کوتاه:
عبدالرزاق گورنه (یا گورنا) در ۲۰ دسامبر در سلطان نشین زنگبار (که امروزه بخشی از تانزانیا است) متولد شد. او در جریان آزار و اذیت شهروندان عرب در ۱۸ سالگی در جریان انقلاب زنگبار از زنگبار گریخت. ابتدا در کالج کریستی چرچ، کانتربری، تحصیل کرد، جایی که مدرک خود را در آن زمان از دانشگاه لندن گرفت. سپس به دانشگاه کنت رفت، جایی که در سال ۱۹۸۲ از پایان‌نامه دکتری خود دفاع کرد. از ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۳، گورنه در دانشگاه بایرو کانو در نیجریه تدریس می‌کرد. او تا زمان بازنشستگی استاد زبان انگلیسی در دانشگاه کنت بود.

آثار منتخب:

ورای زندگی

بهشت

آخرین هدیه

سکوت تحسین برانگیز

«درک بی چون و چرا و عمیق او از تاثیرات استعمار و سرنوشت پناهجویان در شکاف بین فرهنگ‌ها و قاره‌ها»

۲۰۲۰

نام: لوئیز گلیک
زاده: ۲۲ آوریل ۱۹۴۳
درگذشت: ۱۳ اکتبر ۲۰۲۳

بیوگرافی کوتاه:
لوئیز الیزابت گلیک (انگلیسی: Louise Elisabeth Glück) شاعر و استاد دانشگاه، اهل ایالات متحده بود. از گلوک غالباً بعنوان یک شاعر زندگینامه‌ای یاد می‌شود. کار او به دلیل شدت عاطفی و اغلب با استفاده از اسطوره، تاریخ یا طبیعت برای مراقبه در تجارب شخصی و زندگی مدرن شناخته شده‌است. وی در شهر نیویورک به دنیا آمد و در لانگ آیلند بزرگ شد. وی در کالج سارا لارنس و دانشگاه کلمبیا تحصیل کرد اما مدرکی نگرفت. وی افزون‌بر نویسندگی، در چندین مؤسسهٔ شعر نیز تدریس کرده‌ است.

آثار منتخب:

خنیاگر فاجعه

کاش از خالی می‌نوشتم

لالایی درد

زنبق وحشی

«برای زبان شاعرانهٔ یگانه‌اش که با زیبایی بی‌تکلف، موجودیت فردی را همگانی می‌کند»

۲۰۱۹

نام: پیتر هانتکه
زاده: ۶ دسامبر ۱۹۴۲

بیوگرافی کوتاه:
پیتر هانتکه (به آلمانی: Peter Handke) آلمانی نویسنده و نمایشنامه‌نویس پیشرو (آوان-گارد) اتریشی است. بر اساس نظر انتقادی او به کلیشه زبانی و حضور آگاهانه نویسنده در متن بیش از هر چیز به بیگانه سازی ذهن و محیط در آثار پرداخته‌است. آثار اولیه او مانند دشنام به تماشاگران و ترس دروازه‌بان از ضربه پنالتی او را به سرعت در دهه شصت معروف ساخت.

آثار منتخب:

کاسپار

محاکمه

اهانت به تماشاگر

زن چپ دست

«به خاطر فعالیتی مؤثر به همراه نبوغ زبانشناسی‌ای که حد و ویژگی تجربهٔ انسانی را کشف کرده‌بود»

۲۰۱۸

نام: اولگا توکارچوک
زاده: ۲۹ ژانویهٔ ۱۹۶۲

بیوگرافی کوتاه:
ولگا تُوکارچُوک (لهستانی: Olga Nawoja Tokarczuk) نویسنده، شاعر، فیلم‌نامه‌نویس و روان‌شناس اهل لهستان است. در دانشگاه ورشو روان‌شناسی خواند و پیش از اشتغال تمام وقت به نویسندگی، به مدت چندین سال به روان‌درمانی پرداخت. اولین کتابش را در سال ۱۹۸۹ منتشر کرد؛ مجموعه‌شعری با عنوان شهرها در آینه‌ها. پس از آن به ادبیات داستانی روی آورد. اولین رمانش داستانی تمثیلی بود دربارهٔ دو عاشق در قرن هفدهم فرانسه که به دنبال کسب معنای زندگی می‌روند. دومین رمانش، با عنوان ای. ای، دربارهٔ زنی است از خانواده‌ای متشخص و بورژوا در دههٔ ۱۹۲۰ که از مشکلات روانی رنج می‌برد.

آثار منتخب:

بچه‌های سبز

گریز‌ها

کمد

بر استخوان‌های مردگان

«برای داستان پردازی خیال‌انگیزی که به همراه دایرةالمعارفی از شور و اشتیاق شدید، شکستن مرزها را به عنوان گونه‌ای از زندگی نشان می‌دهد»

۲۰۱۷

نام: کازوئو ایشی‌گورو
زاده: ۸ نوامبر ۱۹۵۴

بیوگرافی کوتاه:
کازوئو ایشی‌گورو (به ژاپنی: Kazuo Ishiguro) نویسندهٔ انگلیسی ژاپنی‌تبار است که خانواده‌اش وقتی پنج‌ساله بود به انگلستان مهاجرت کردند. ایشی‌گورو مدرک کارشناسی خود را در زبان انگلیسی و فلسفه از دانشگاه کنت در سال ۱۹۷۸ و مدرک کارشناسی ارشد را در رشته نویسندگی خلاقانه در سال ۱۹۸۰ از دانشگاه شرق انگلستان دریافت کرده‌است.او یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان معاصر انگلستان است و در سال ۱۹۸۶ برای کتاب هنرمندی از جهان شناور برندهٔ جایزهٔ وایت‌برِد و در سال ۱۹۸۹ برای کتاب بازماندهٔ روز برندهٔ جایزهٔ بوکر شد. از بین آثار او کتاب‌های وقتی یتیم بودیم و هرگز رهایم مکن نیز به فهرست نهایی جایزهٔ بوکر راه یافتند. در سال ۲۰۰۸، مجله تایمز او را در رده ۳۲ در بین ۵۰ نویسنده برتر انگلیسی از سال ۱۹۴۵ قرار داده‌است.

آثار منتخب:

غول مدفون

شبانه‌ها

باز‌مانده روز

هرگز ترکم مکن

«کسی که، در رمان‌هایی با بار عاطفی زیاد، پرتگاهی را زیر احساس غیر واقعی ما در رابطه با کنش‌هایی با دنیای خارج کشف کرده‌است»

۲۰۱۶

نام: باب دیلن
زاده: ۲۴ مهٔ ۱۹۴۱

بیوگرافی کوتاه:
رابرت دیلَن (انگلیسی: Robert Dylan؛ با نام رابرت آلن زیمرمن انگلیسی: Robert Allen Zimmerman) خواننده-ترانه‌سرا، نویسنده و هنرمند تجسمی آمریکایی است. او اغلب به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ترانه‌سرایان تمام دوران شمرده می‌شود. دیلن در طول ۶۰ سال فعالیت حرفه‌ای‌اش یکی از چهره‌های اصلی فرهنگ عامه بوده‌است. بسیاری از آثار نام‌دار او به دههٔ ۱۹۶۰ برمی‌گردد؛ زمانی که ترانه‌هایی مانند «دمیدن در باد» (۱۹۶۳) و «زمانه در تغییر است» (۱۹۶۴) به سروده‌های جنبش حقوق مدنی و ضد جنگ تبدیل شدند. اشعار او در این دوره طیفی از تأثیرات سیاسی، اجتماعی، فلسفی و ادبی را در بر می‌گرفت. این آثار در برابر قاعده‌های موسیقی پاپ چالش‌برانگیز و برای پادفرهنگ رو به رشد این دوره خوشایند بود

آثار منتخب:

خاطرات باب دیلن

مجموعه ترانه‌ها

آواز غمناک کلاغ سیاه

باران سختی خواهد بارید

«برای بیان شاعرانه و خلاقانهٔ او در آهنگ‌های عامه‌پسند آمریکایی»
آکادمی نوبل

۲۰۱۵

نام: سوتلانا الکسیویچ
زاده: ۳۱ مهٔ ۱۹۴۸

بیوگرافی کوتاه:
سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ نویسنده و روزنامه‌نگار اهل بلاروس است.وی در شهر ایوانو-فرانکیفسک در غرب اوکراین از پدری بلاروسی و مادری اوکراینی به دنیا آمد و در بلاروس بزرگ شد. پس از پایان مدرسه، به‌عنوان خبرنگار مشغول به کار شد. او در سال ۱۹۷۲ از دانشگاه دولتی بلاروس فارغ‌التحصیل شد و در نشریه ادبی Nyoman در مینسک مشغول به کار شد.
او به دلیل انتشار کتابی در‌مورد کشته‌های جنگ شوروی-افغانستان بارها محاکمه‌ شد. و در سال ۲۰۰۰ بلاروس را ترک کرد. او پس از سال‌ها اقامت در تبعید در سال ۲۰۱۱ به کشورش بازگشت، اما زندگی در وطن باعث نشد که دست از انتقادهای سیاسی خود بردارد.

آثار منتخب:

آخرین شاهدان

پسرانی از جنس روی

نیایش چرنوبیل

جنگ چهره‌ای زنانه ندارد

«به خاطر نوشته‌های چندصدایی‌اش، و یادبود رنج‌ها و شجاعت‌ها در زمانهٔ ما»

۲۰۱۴

نام: پاتریک مودیانو
زاده: ۳۰ ژوئیه ۱۹۴۵

بیوگرافی کوتاه:
پاتریک مودیانو (به فرانسوی: Patrick Modiano) نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس قرن بیستم میلادی اهل فرانسه و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۴ است. مودیانو یکی از چهره‌های مهم ادبی فرانسه محسوب می‌شود. مودیانو از مادری بلژیکی و پدری یهودی اهل ایتالیا در سال ۱۹۴۵ به دنیا آمده‌است وی از چهره‌های نوجوی ادبیات مدرن فرانسه شناخته می‌شود که آثارش هم تحسین منتقدان ادبی را برانگیخته و هم خوانندگان فراوان دارد. مودیانو از نویسندگان پرکار به‌شمار می‌رود و برخی از کارهای او به فیلم نیز برگشته است. جایزه بزرگ آکادمی فرانسه برای ادبیات در سال ۱۹۷۲ نصیب وی شد. در سال ۱۹۷۸ جایزه معتبر فرانسوی گنکور را برای رمان خیابان بوتیک‌های تاریک دریافت کرد.

آثار منتخب:

من پاتریک مودیانو هستم

تا در محله گم نشوی

افق

ماه عسل

«به خاطر هنر حافظه که با برانگیختن سرنوشت انسانی غیرقابل فهم و کشف زندگی در جهان از طریق شغل»

توضیحات عکس

2023: Writer Jon Fosse by Tom A. Kolstad/Det norske samlaget, here cropped, is licensed via CC BY-SA 4.0 Deed

2022: Annie Ernaux in 2022 by Frankie Fouganthin, here cropped, is licensed via CC BY-SA 4.0 Deed

2021: Abdulrazak Gurnahin 2022 by Amrei-Marie, here cropped, is licensed via CC BY-SA 4.0 Deed

2020: Photo black and white by Louis Glück poetess Americaine, by Gerard Malanga, here cropped, Public domain

2019: Peter Handke, österreichischer Schriftsteller by "Wild + Team Agentur - UNI Salzburg", here cropped, is licensed via GNU Free Documentation License

2018: Olga Tokarczuk in 2018 by Olga Tokarczuk, here cropped, is licensed via CC BY-SA 2.0 Deed

2017: Kazuo Ishiguro in 2017 by Frankie Fouganthin, here cropped, is licensed via CC BY-SA 4.0 Deed

2016: Bob Dylan in 1996 by "Svenska Dagbladet via IMS Vintage Photos", here cropped, Public domain

2015: Svetlana Aleksijevitj in 2015 by Elke Wetzig, here cropped, is licensed via CC BY-SA 4.0 Deed

2014: Patrick Modiano en 2014 by Frankie Fouganthin, here cropped, is licensed via CC BY-SA 4.0 Deed